Kleszcze

Kleszcze przenoszą pierwotniaki, bakterie i wirusy. Do najczęstszych należą bakterie wywołujące boreliozę oraz wirusy przenoszące kleszczowe zapalenie mózgu. Co setny przypadek kończy się zgonem. Dlatego warto się zaszczepić.

W ostatnich latach obserwujemy znaczne ocieplenie się klimatu w Polsce. W skutek czego mamy łagodniejsze zimy i niestety zanikają przejściowe pory roku, czyli przedwiośnie i przed zimie. Panujący obecnie w Polsce klimat coraz bardziej przypomina klimat Europy Południowej, a nie typowo kontynentalny, charakterystyczny dla naszego kraju jeszcze parę dekad temu.
Wzrost średnich temperatur spowodował wzrost populacji kleszczy na terenie naszego kraju. Ocieplanie klimatu prowadzi także do zmian w obrębie szaty roślinnej Polski, tzn. zwiększa się udział lasów liściastych i mieszanych, co sprzyja rozszerzaniu stref endemicznych kleszczy.

OPIS WROGA

Kleszcze to pasożyty należące do gromady pajęczaków. Dojrzałe samice
mogą żyć przez cały rok i są w stanie przeżyć nawet najsroższą zimę, chowając się pod pokrywą śnieżną. Jaja składają wczesną wiosną, natomiast wylęg larw może nastąpić nawet po 1-2 tygodniach, jeśli trafią na sprzyjające warunki temperaturowe oraz wilgotność powietrza.
Kleszcze najczęściej występują w lasach, na łąkach, ale także w ogródkach, parkach oraz na działkach. Aktywny człowiek, lubiący przebywać na łonie natury, powinien zachować szczególną ostrożność, zwłaszcza na obszarach, na których stwierdzono zwiększone ryzyko występowania kleszczy.
Kleszcz pospolity jest najbardziej powszechnym gatunkiem kleszcza w Polsce. Jego szczyty aktywności przypadają na okres od maja do połowy czerwca oraz na wrzesień. Innym gatunkiem jest kleszcz łąkowy, którego szczególnie wysoką aktywność obserwuje się od połowy marca do połowy czerwca oraz od połowy sierpnia do końca listopada.
Kleszcze można spotkać w poszyciu lasu lub zaroślach. Umiejscawiają się na takiej wysokości, aby łatwo przemieścić się na nogi czy ramiona człowieka. Swoich żywicieli poznają po zapachu, temperaturze ciała oraz wydychanym dwutlenku węgla. Preferują miejsca pokryte cienką skórą i dobrze ukrwione, takie jak pachwiny, dół podkolanowy, kark, pępek, chociaż mogą wkłuć się właściwie wszędzie. Ukłucie kleszcza nie jest odczuwalne ze względu na to, że pasożyt wprowadza ze śliną substancję znieczulającą. Nie wszystkie są zarażone, ale w regionach endemicznego występowania choroby jest ich wiele. Do zakażenia może tez dojść przez wypicie surowego mleka zakażonych zwierząt – krów, kóz czy owiec.

Borelioza

Borelioza jest chorobą o przebiegu przewlekłym, rozwijającą się trójetapowo, wywołaną przez bakterie z rodziny krętków przenoszone przez kleszcze. W pierwszym stadium pojawia się tzw. infekcja zlokalizowana w postaci rumienia wędrującego. W następnej kolejności ma miejsce infekcja rozproszona, charakteryzująca się występowaniem dolegliwości stawowych, objawów podrażnienia nerwów obwodowych lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Chory może również doświadczyć zapalenia mięśnia sercowego. W ostatnim etapie (po roku do kilkunastu lat od ukąszenia) pojawia się infekcja przewlekła, w której może wystąpić niedowład, porażenie nerwów obwodowych, zaburzenia psychiczne oraz ciężkie zmiany zapalne stawów. U kobiet w ciąży zakażenie krętkami wiąże się z ryzykiem uszkodzenia płodu bądź poronienia. Przebieg boreliozy bywa bardzo zróżnicowany, a objawy tej choroby mało specyficzne, z czym wiążą się trudności w prawidłowym jej diagnozowaniu. Boreliozę leczy się przy pomocy antybiotyków, jednak jest to proces trudny i długotrwały.

Kleszczowe zapalenie mózgu

W związku z ocieplaniem się klimatu przez ostatnich 30 lat stwierdzono czterokrotny wzrost zachorowalności na kleszczowe zapalenie mózgu. W Polsce szczególnie wysokie zagrożenie odnotowano w województwach: podlaskim, warmińsko-mazurskim, dolnośląskim, lubelskim, opolskim oraz mazowieckim.
Choroba przebiega zazwyczaj w dwóch etapach. Pierwsze etap przypominają infekcję grypową – pojawia się gorączka, ogólne osłabienie, czasami wymioty lub wysypka. Druga, najgroźniejsza, faza choroby z objawami neurologicznymi dotyka około 30 proc. zakażonych. U chorych mogą wystąpić zaburzenia świadomości, porażenie mięśni kończyn i nerwów czaszkowych, zaburzenia oddychania i krążenia, co w konsekwencji może prowadzić do śmierci. W wyniku przebytego kleszczowego zapalenia mózgu może dojść do wielu powikłań. Niektóre z nich, takie jak porażenie nerwów, niedowłady kończyn, uciążliwe bóle głowy czy zaburzenia psychiczne, mogą towarzyszyć choremu do końca życia.
Po rozpoznaniu kleszczowego zapalenia mózgu na podstawie badań laboratoryjnych krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego, możliwe jest jedynie leczenie objawowe. Nie ma leków, które zwalczałyby wirusa po wywołaniu przez niego choroby. Szczególnie trudna w terapii jest neurologiczna faza choroby, która wymaga hospitalizacji przez okres do roku. Jedynym skutecznym sposobem ochrony przed kleszczowym zapaleniem mózgu jest szczepienie.

SZCZEPIENIA

Szczepionka przeciwko wirusowi kleszczowego zapalenia mózgu pobudza organizm do wytwarzania przeciwciał. W momencie ukąszenia kleszcza oraz przedostania się drobnoustroju do organizmu wytworzone przeciwciała zwalczają wirusa i nie dopuszczają do rozwoju choroby.
Szczepienia ochronne najbardziej zaleca się osobom, które mają częsty kontakt z przyrodą.
Najlepiej zaszczepić się zimą lub wczesną wiosną, aby wytworzyć odporność swojego organizmu przed nastaniem okresu wzmożonej aktywności kleszczy.
Schemat szczepień uwzględnia przyjęcie w sumie 3 dawek, co daje zabezpieczenie na 3 lata. Po tym okresie zaleca się przyjęcie dawki przypominającej. Przegapienie najbardziej optymalnego czasu dla szczepień nie przekreśla jednak naszych szans. Jeśli planujemy wakacje na łonie natury, możemy zgłosić się do lekarza około 3 tygodnie przed planowanym wypoczynkiem. Lekarz może wówczas zlecić przyspieszony schemat szczepienia.